रसायनशास्त्रातील नोबेल पुरस्कार बर्टोझी, शार्पलेस, मॉर्टनला

रसायनशास्त्रातील नोबेल 2022 यावर्षी हा पुरस्कार कॅरोलिन टी. बर्टोझी, मॉर्टन मेलडॉल आणि के. बॅरी शार्पलेस यांना देण्यात आला.

2022 सालचा रसायनशास्त्रातील नोबेल पुरस्कार जाहीर झाला आहे. यावर्षी हा पुरस्कार कॅरोलिन टी. बर्टोझी, मॉर्टन मेलडॉल आणि के. बॅरी शार्पलेस यांना देण्यात आला.

या मागचा उद्देश काय ?

‘क्लिक केमिस्ट्री आणि बायोऑर्थोगोनल केमिस्ट्रीच्या विकास केल्यामुळे ‘ पुरस्कृत. रॉयल स्वीडिश अॅकॅडमी ऑफ सायन्सेसने यांच्या तर्फे हा पुरस्कार जाहीर केला आहे.

क्लिक केमिस्ट्री आणि बायोर्थोगोनल केमिस्ट्री साठी पुरस्कृत

क्लिक केमिस्ट्री आणि बायोर्थोगोनल केमिस्ट्रीच्या विकासासाठी या तिन्ही शास्त्रज्ञांना संयुक्तपणे हा प्रसिद्ध पुरस्कार देण्यात येत आहे. क्लिक केमिस्ट्री आणि बायोर्थोगोनल रिअॅक्शन्सनी केमिस्ट्रीला फंक्शनलिझमच्या युगात प्रवेश दिला आहे. जे मानवी समाजासाठी सर्वात उपयुक्त आहे.

क्लिक केमिस्ट्री म्हणजे काय?

क्लिक केमिस्ट्रीची संकल्पना. बॅरी शार्पलेस, ज्यांना रसायनशास्त्रातील दुसरे नोबेल पारितोषिक मिळाले. क्लिक केमिस्ट्री हा साधा आणि विश्वासार्ह रसायनशास्त्राचा एक प्रकार आहे जिथे प्रतिक्रिया जलद होते आणि अवांछित उप-उत्पादने टाळली जातात.

थोडक्यात माहिती

मॉर्टन मेल्डॉल

मॉर्टन मेलडॉल यांनीही क्लिक केमिस्ट्रीच्या विकासात महत्त्वाची भूमिका बजावली आणि रसायनशास्त्राला सर्वोच्च प्राधान्य दिले. बॅरी शार्पलेस आणि मेल्डॉल यांनी वेगवेगळ्या तांब्याच्या मदतीने अॅझाइड-अल्काइन सायक्लोअॅडिशन उत्प्रेरित केले. ही सर्वोत्तम रासायनिक प्रतिक्रिया आहे. जी आता व्यापक औषधनिर्माण, डीएनए मॅपिंग आणि अधिक योग्य सामग्री तयार करण्यासाठी वापरली जात आहे.सद्या मॉर्टन मेल्डल हे कोपनहेगन विद्यापीठाशी (डेनमार्क) संलग्न आहेत.

बॅरी शार्पलेस

बॅरी शार्पलेस यांना दुसऱ्यांदा नोबेल पारितोषिक मिळाले आहे. शार्पलेस हे दोन नोबेल पारितोषिक मिळवणारे पाचवे व्यक्ती ठरले आहेत. याआधी, शार्पलेस यांना २००१ साली रसायनशास्त्राचे नोबेल पारितोषिक मिळाले होते. कार्ल बॅरी शार्पलेस हा एक अमेरिकन रसायनशास्त्रज्ञ आहे जो त्याच्या स्टिरिओसेलेक्टीव्ह प्रतिक्रिया आणि क्लिक केमिस्ट्रीसाठी प्रसिद्ध आहे.

शार्पलेस व्यतिरिक्त लिनस पॉलिंग, मेरी क्युरी, जॉन बार्डीन आणि फ्रेडरिक सेंगर यांनाही 2 वेळा नोबेल मिळाले आहे.

सध्या के. बॅरी शार्पलेस हे स्क्रिप्स रिसर्च, ला जोला (कॅलिफोर्निया यूएसए) येथील आहेत.

कॅरोलिन बर्टोझी

कॅरोलिन बर्टोझीने क्लिक केमिस्ट्रीला संपूर्ण नवीन स्तरावर नेले. त्यांनी ग्लायकन्सच्या साहाय्याने पेशींच्या पृष्ठभागावरील जैव रेणूंचे मॅप केले. त्यांनी जीवांच्या आत कार्य करणाऱ्या क्लिक प्रतिक्रिया विकसित केल्या, ज्या सामान्य रसायनशास्त्रात तसेच बायोर्थोगोनल प्रतिक्रिया सेलच्या सामान्य रसायनशास्त्रात व्यत्यय आणत नाहीत.

सध्या कॅरोलिन आर. बेंटोझी स्टॅनफोर्ड विद्यापीठाशी संलग्न आहेत (कॅलिफोर्निया यूएसए)

रसायनशास्त्रातील नोबेल पारितोषिकाबद्दल विशेष

रसायनशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक प्रथमच 1901 मध्ये देण्यात आले

रसायनशास्त्रातील पहिले नोबेल पारितोषिक 1901 मध्ये नेदरलँडचे जेकोबस हेन्रिकस व्हॅन टी हॉफ यांना देण्यात आले.

1901-2022 दरम्यान, रसायनशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक 191 विजेत्यांना देण्यात आले आहे.

फ्रेडरिक सेंगर आणि बॅरी शार्पलेस यांना दोनदा पुरस्कार मिळाला आहे, त्यामुळे 1901 पासून रसायनशास्त्रात नोबेल मिळालेल्या 189 व्यक्ती आहेत.

रसायनशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक 1916, 1917, 1919,1924, 1933, 1940, 1941 आणि 1942 मध्ये आठ वेळा देण्यात आले नाही.

आजपर्यंत, रसायनशास्त्रातील सर्वात तरुण नोबेल विजेते फ्रेडरिक ज्युलिएट आहेत, जे 35 वर्षांचे होते. 1935 मध्ये त्यांची पत्नी इरेन जोलिओट-क्युरी यांच्यासह त्यांना रसायनशास्त्रातील नोबेल पारितोषिक मिळाले.

रसायनशास्त्रातील सर्वात वयोवृद्ध नोबेल पारितोषिक विजेते जॉन बी. गुडइनफ आहेत, ज्यांना 2019 मध्ये रसायनशास्त्रासाठी नोबेल पारितोषिक देण्यात आले तेव्हा ते 97 वर्षांचे होते.

रसायनशास्त्रातील 189 नोबेल पारितोषिक विजेत्यांपैकी, यावेळच्या विजेत्या कॅरोलिन बर्टोझीसह आतापर्यंत आठ महिला आहेत.

रॉयल स्वीडिश अकादमी ऑफ सायन्सेस बद्दल

रॉयल स्वीडिश अकादमी ऑफ सायन्सेसची स्थापना १७३९ मध्ये झाली

अकादमी नोबेल समितीच्या सदस्यांची तीन वर्षांच्या कालावधीसाठी नियुक्ती करते.

विज्ञानाचा प्रचार करणे आणि समाजात त्यांचा प्रभाव मजबूत करणे हा यामागचा उद्देश आहे.

रसायनशास्त्र नोबेल पारितोषिक 2021चा कोणाल आणि का?

रसायनशास्त्रातील 2021 चे नोबेल पारितोषिक बेंजामिन लिस्ट आणि डेव्हिड मॅकमिलन यांना असममित ऑर्गनोकॅटॅलिसिसच्या विकासासाठी देण्यात आले.